wywiad przeprowadziła/interviewer Anna Retoruk
tłumaczenie/translation: Agnieszka Turek
- How did You start to work as a puppeteer?
When I was 19 years old, I felt that I was not so good at having smooth relationships with people, and at that time I found a “want ad” for working at a puppet theater on a newspaper!
Jak to się stało, że zaczęła Pani pracować jako lalkarz?
Kiedy miałam 19 lat, poczułam, że nie jestem dobra w nawiązywaniu relacji z ludźmi i właśnie wtedy znalazłam ogłoszenie w gazecie dotyczące pracy w teatrze lalek!
- Traditional Japanese school of theatre emphasizes that act of following the master by the student. Is there any place for own choices, crossing the boundaries and traditions?
What I am doing is not about traditional theatre, so I have different situations, but we have in Japan an idea that sounds “Learning is imitating”. Nowadays, traditional performing arts are changing, but still the traditional performing arts and modern theaters belong to different fields and do not have much relationship with each other.
Tradycyjna japońska edukacja teatralna kładzie nacisk na akt naśladowania mistrza przez ucznia. Czy jest tam miejsce na własne decyzje, przekraczanie granic i tradycji?
To, co robię nie jest tradycyjnym teatrem, więc moja sytuacja jest inna, ale rzeczywiście w Japonii mamy do czynienia z podejściem, które można by scharakteryzować jako „naukę poprzez imitację”. Obecnie tradycyjna sztuka teatralna się zmienia, ale nadal stanowi odrębną dziedzinę i nie ma styczności z rozwojem współczesnego teatru w Japonii.
- What are the sources of inspirations in Your theatre?
Dreams, memories, art, nature, movements.
Co jest źródłem inspiracji w Pani spektaklach?
Sny, wspomnienia, sztuka, natura, ruch.
- Is traditional Japanese Theatre (No or Kabuki) present in Your performances? Does it influence Your theatre?
Influenced by my parents, I have started getting close to Kabuki and Bunraku since I was a little girl. After I became a puppeteer, I focused on “movements” because I thought that Japanese movements exist in theatre “No”, and I started learning “No”. I also learned Japanese dance. Also, thanks to the innovative ideas of the last Ennosuke Ichikawa, I have experienced manipulating puppets in the performances of a Kabuki theatre for many years. Therefore, I think that I am very much influenced by them, but I cannot say that I have direct relationships with them. In Japan, Traditional theaters and modern theaters does not have relationship with each other’s activities.
Czy tradycyjny japoński teatr (no albo kabuki) jest obecny w Pani spektaklach? Czy ma wpływ na Pani teatr?
To dzięki moim rodzicom, jako mała dziewczynka zaczęłam interesować się teatrem kabuki i bunraku. Po tym, jak zostałam lalkarką, skupiłam się na ruchu. Pomyślałam, że ruch istnieje w teatrze no i zaczęłam się go uczyć. Uczyłam się również japońskiego tańca. Także dzięki innowacyjnym pomysłom ostatniego Ennosuke Ichikawa, przez wiele lat uczyłam się animowania lalek w teatrze kabuki. Stąd myślę, że jestem pod ich wielkim wpływem, ale nie mogę powiedzieć, że mam z nimi bezpośrednią relację. W Japonii tradycyjne i współczesne teatry są oddzielone od siebie, nie nawiązują relacji, nie łączą się w swoich aktywnościach.
- Is Western puppet theatre an inspiration for You?
Japanese modern puppet theaters have their origin in western puppet theaters more than in Japanese traditions. In the process of progress, Japanese modern theaters tend to notice their own tradition and recur to it.
Czy zachodni teatr lalek jest dla Pani inspiracją?
Współczesny japoński teatr lalek ma swoje źródło w zachodnich teatrach lalek. W dużo większym stopniu inspiruje się zachodem niż japońską tradycją. Jednak dzisiaj, w procesie rozwoju, współczesny japoński teatr zaczyna zauważać swoją tradycję. Zaczyna do niej świadomie wracać.
- What does Japanese studying system of puppetry look like?
In Japan, we don’t have educational institutions dedicated to puppet theaters. Major puppet theaters, public puppet theaters, and individuals have own irregular classes, and that is all we have. As for myself, when I was young, I became a free puppeteer and continued learning by myself. Every time when I felt that I needed to learn something, I went to the experts to learn.
Jak wygląda japoński system nauki lalkarstwa?
W Japonii nie mamy placówek edukacyjnych poświęconych lalkowym teatrom. Główne, publiczne i indywidualne teatry lalek prowadzą własny nieregularne kursy. To wszystko, co mamy. Jeśli o mnie chodzi, kiedy byłam młoda, zostałam niezależnym lalkarzem i kontynuowałam naukę sama. Za każdym razem, kiedy czułam, że potrzebuję nauczyć się czegoś więcej, kierowałam się do ekspertów.
- What is the difference between Japanese audience and the European one? Is there any?
European audience is active in watching the performances, and they try to grab something by themselves. After my performance, they tell me their own opinions. Japanese audience is waiting for something to be given. They judge performances by reputation before watching by themselves.
Jaka jest różnica między japońską publicznością a europejską? Czy jest jakakolwiek?
Europejska publiczność jest aktywna w oglądaniu spektakli i stara się uchwycić coś samodzielnie. Po moich spektaklach widzowie często dzielą się ze mną własnymi opiniami. Japońska publiczność czeka, aż coś będzie im dane. Oceniają spektakl, po tym jak został przyjęty przez innych, jeszcze zanim sami go obejrzą.
- Where is the border between the ”puppeteer” and the ”puppet” in Your theatre? Does it exist? How is it recognizable? How do You understand it? What are the relations between them? Is there a possibility for those two beings to co-exist on stage? How do they permeate?
It is not easy for me to answer to this question. The Polish theatrical scholar Henryk Jurkowski, who passed away recently, said that the specific character of puppet theatre is that the main constituent, which is watched by the audience, and the power source of the movements are not equal. And I think that puppeteers exist as power sources for puppets. But what is the power source? It is not only about power that generates movements. The true charm of puppet theatre is that two lives, puppet and puppeteer, co-exist on stage.
Gdzie jest granica pomiędzy “lalkarzem” i „lalką” w Pani teatrze? Czy istnieje? W jaki sposób jest zauważalna? Jak Pani ją rozumie. Jakie są między nimi relacje? Czy możliwa jest koegzystencja tych dwóch bytów na scenie? Jak się przenikają?
Nie jest mi łatwo udzielić odpowiedzi na to pytanie. Polski teatrolog, Henryk Jurkowski, który niedawno odszedł, powiedział, że specyfika teatru lalek polega na tym, że główny element składowy obserwowany przez widownię, oraz źródło siły ruchu nie są równe. Myślę, że lalkarz to siła napędzająca lalkę. Ale czym jest źródło siły? Przecież nie tylko siła generuje ruch. Prawdziwy urok teatru lalek polega na tym, że dwa byty, lalka i lalkarz, współistnieją na scenie.
- What does master-student collaboration look like? Is there clear division of roles and tasks between them? Have You ever participated in performance, in which master plays with the student?
I will tell you about students, who finished learning the basics and want to be puppeteers of genre:Gray. A student has its own idea for the completion performance, which he or she wants to perform, and the student and the master start rehearsing one-on-one until the performance is realized. Since the original idea belongs to the student, master respects what student wants to do, but the master guides how to realize it. After finishing this process, sometimes the master plays together with the student in the performance. Also in ensemble performances we all play together.
Jak wygląda współpraca mistrz-uczeń? Czy jest jasny podział ról i zadań pomiędzy nimi? Czy kiedykolwiek uczestniczyła Pani w spektaklu, w którym mistrzowie grali z uczniami?
Opowiem o uczniach, którzy skończyli podstawowy kurs i chcą być lalkarzami w genre:Gray. Uczeń ma swój własny pomysł na spektakl, w którym chce zagrać i wraz z mistrzem zaczyna indywidualne próby, które trwają, dopóki spektakl nie jest gotowy. Jako że oryginalny pomysł należy do ucznia, mistrz szanuje to, co student chce robić, ale również prowadzi go w realizacji tego pomysłu. Po zakończeniu tego procesu mistrz czasem gra z uczniem. Także w zbiorowych spektaklach wszyscy gramy razem.
- What is the essence of Japanese puppetry? What shall be cared and fought for?
Broadly speaking, in the East we think that “everything has a spirit”. It influences our life. Nowadays Eastern people have lost many skills to sense it. For Japanese, there are conflicts between the westernized real life and the eastern way of thinking, which exists in the hidden part of life.
Co jest istotą japońskiego lalkarstwa? Na co powinno się uważać i czego szukać?
Najogólniej mówiąc, na Wschodzie uważamy, że „wszystko ma duszę”. To myślenie wpływa na nasze życie. Dzisiaj, ludzie wschodu zdają się tracić umiejętności zauważania duszy. Przede wszystkim ci, którzy w swoim codziennym życiu starają się naśladować zachodnie standardy nie myślą już zgodnie z tradycją wschodu, której prawdy ukrywają się w każdym z nas.
- What is the essence of animation in Japanese theatre?
Memories and spirits.
Co jest istotą animacji w japońskim teatrze?
Wspomnienia i duchy.
- You are a director. In traditional bunraku theatre, there is no such function. A similar role is given to cantor, who creates stage reality. What does it look like in Your theatre? What are the director’s tasks?
Maybe we have a unique way of creating performances at genre:Gray. First of all, the person who provides the original idea and the artist work together and collect the phenomenon, which comes to them visually. By using these elements, the director constructs the theme of the performance, and that will be the first step of work for the director. If it succeeds, the work will be the same as the work of directors in drama theatre. In addition, the director guides how to make the best use of the visual elements.
Jesteś reżyserem. W tradycyjnym teatrze bunraku nie ma takiej funkcji. Podobną rolę pełni kantor, który tworzy sceniczną rzeczywistość. Jak to wygląda w Pani teatrze? Jakie są zadania reżysera?
Być może mamy wyjątkowy sposób tworzenia spektakli w genre:Gray. Po pierwsze, osoba, która jest autorem oryginalnego pomysłu, pracuje razem z aktorami. Razem zbierają zjawiska, które przemawiają do nich wizualnie. Poprzez używanie tych elementów, reżyser konstruuje temat spektaklu i to jest pierwszy reżyserski krok. Jeśli to się uda, dalej praca reżyserska wygląda już tak, jak w teatrach dramatycznych. Co więcej, reżyser doradza, jak najlepiej wykorzystać zebrane wizualne elementy.
- Does traditional Japanese theatre change its shape? And how? What is its future?
Since I do not belong to traditional theatre, I cannot talk surely about traditional theatres. I can only state my expressions as an ordinary spectator, so I will refrain from commenting.
Czy tradycyjny japoński teatr zmienia swój kształt? I jak? Jaka jest jego przyszłość?
Jako że nie zajmuję się tradycyjnym teatru, nie mogę o nim mówić z całą pewnością. Mogę tylko wyrażać moje uczucia jak zwyczajny widz, więc powstrzymam się od komentowania.